Kościół św. Marcina Biskupa w Grywałdzie

Istniejący do obecnych czasów kościół św. Marcina bp. z Tours wzniesiono w II poł. XV wieku na miejscu wcześniejszej świątyni (uważa się, że pierwsza świątynia mogła stać na miejscu obecnej kapliczki przy ul. Żarnowieckiej, skoro obecny kościół i tam miał powstać). Ta pierwotna świątynia jak twierdzą historycy, musiała już istnieć około 1350 roku, skoro źródła historyczne potwierdzają, iż parafia sięga swymi początkami XIV wieku.

Pozostałością pierwszego kościoła miała być rzeźba Matki Bożej grywałdzkiej, pochodząca z około 1350 roku, a która została skradziona przez hitlerowców z zamku wawelskiego w Krakowie (władze muzeum diecezjalnego w Tarnowie wypożyczyły ją na wystawę do Krakowa). Można domniemywać, że pierwotny kościół, był ku czci, również św. Marcina. Jednak nie zachowały się żadne archiwalne dokumenty dotyczące losów pierwotnego kościoła.

Podanie głosi, że jeszcze wcześniej w tym właśnie miejscu, gdzie wnosi się obecna świątynia, znajdowała się pogańska gontyna. Miejscowa legenda twierdzi, że obecny kościół miał być zlokalizowany w innym miejscu. Jak zostało już, powiedziane obecny kościół powstał w II poł XV wieku.

Przed 1618 rokiem kościół znacznie przebudowano. Zmiany dotyczyły głównie konstrukcji dachu i stropów. W tym okresie dostawiono również wieżę, a wnętrze pokryto polichromią. Na początku XX wieku planowano powiększyć prezbiterium i dobudować boczne kaplice, ale planów tych nie zrealizowano.

Kościół zachował do dziś swój pierwotny gotycki charakter. Jest to świątynia orientowana, trójdzielna, obita i pokryta gontem. Składa się ze zrębowego prezbiterium i nawy oraz wieży o konstrukcji słupowej. Prezbiterium zamknięte jest prostokątnie, co jest typowe dla kościołów podhalańskich. Do prezbiterium od północy przylega zakrystia, a do nawy od południa kruchta.

Wieżę oraz północną cześć nawy otaczają oszalowane soboty. Prezbiterium i nawę przykrywają oddzielne dachy dwuspadowe, zaś w dachu nad nawą znajduje się niewielka czworościenna sygnaturka. Jest to prawdopodobnie efekt przebudowy. Przypuszcza się, że pierwotnie był tu typowy dla małopolskich kościołów gotyckich dach jedno-kalenicowy w systemie więźbowo-zaskrzynieniowym. Wieża posiada nadwieszoną izbicę i nakryta jest czworoboczną iglicą.

© Źródło Parafia pw. Świętego Marcina Biskupa w Grywałdzie